وضعیت آموزش فنی و حرفه ای در ایران
تاریخ انتشار: ۲۷ آذر ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۶۳۸۷۴۲
به گزارش خبرگزاری مهر، دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی در آذر ۱۴۰۱ طی گزارشی به بررسی کیفیت آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در ایران پرداخته که آنچه در زیر می‌آید بخش‌هایی از این گزارش درباره آموزش‌های مهارتی وزارت آموزش و پرورش است.
تعداد هنرستان‌ها و رشته‌ها
آموزش فنی‌وحرفه‌ای رسمی در وزارت آموزش‌وپرورش در دوره متوسطه دوم در دو شاخه فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش ارائه می‌شود.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!
هنرجویان
آن‌طور که در این گزارش آمده در بازه زمانی مورد نظر، تعداد هنرجویان کاردانش نزولی و تعداد هنرجویان فنی‌وحرفه‌ای صعودی بوده است. نسبت مجموع هنرجویان به دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه نیز در سال تحصیلی ۱۳۹۲-۱۳۹۱ برابر با ۵/۳۶ درصد بوده است. این نسبت در سال تحصیلی ۱۳۹۳-۱۳۹۲ به رقم ۵/۴۱ درصد افزایش یافته؛ اما در سال‌های بعد روند نزولی را طی کرده و در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ به عدد ۰/۳۵ درصد رسیده است. این در حالی است که براساس ماده (۶۶) قانون برنامه ششم توسعه مقرر شده بود که این نسبت تا پایان برنامه در سال ۱۴۰۰ به عدد ۵۰ درصد افزایش یابد. بنابراین در حال حاضر آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در ایران ۳۵ درصد دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه و ۱۲ درصد دانشجویان آموزش عالی را شامل می‌شود که با اهداف تعیین شده در قانون برنامه ششم توسعه به ترتیب ۵۰ و ۳۰ درصد فاصله دارد.
اعتبارات فنی‌وحرفه‌ای
سهم اعتبارات آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی از کل اعتبارات فصول آموزشی در سال ۱۴۰۰ برابر با ۶/۸ درصد (کمتر از یک دهم اعتبارات آموزشی) بوده است. سهم اعتبارات آموزش فنی‌وحرفه‌ای از بودجه عمومی دولت در پنج سال اخیر از ۴۱/۱ درصد به ۹۷/۰ درصد کاهش یافته است. اعتبارات فصل آموزش فنی‌وحرفه‌ای و مهارت‌آموزی نسبت به تولید ناخالص داخلی ایران در سال ۱۴۰۰ برابر با ۲/۰ درصد بوده است. این نسبت برای اتحادیه اروپا برابر با ۵۳/۰ درصد (بیش از دوونیم برابر) است.
نسبت دانش‌آموزان فنی‌وحرفه‌ای به بقیه دانش‌آموزان
نسبت دانش‌آموزان فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش به کل دانش‌آموزان دوره دوم متوسطه در حالی‌که هدف‌گذاری قانون برنامه ششم توسعه برای سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ برابر با ۵۰ درصد بود، در نهایت در سال ۱۴۰۰ به ۳۵ درصد رسیده است. نسبت هنرجویان هنرستان‌های غیردولتی به کل هنرجویان در شاخه فنی‌وحرفه‌ای برابر با ۴۸/۶ درصد و در شاخه کاردانش برابر با ۵۱/۴ درصد است. استاندارد مصوب شورای عالی آموزش‌وپرورش برای این شاخص در دوره دوم متوسطه ۱۸ درصد است.
درصد قبولی هنرجویان فنی‌وحرفه‌ای
درصد قبولی هنرجویان در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ حدود ۵ درصد کمتر از دانش‌آموزان شاخه نظری در دوره دوم متوسطه بوده است. در سال تحصیلی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ بیش از ۱۳ هزار نفر در شاخه فنی‌وحرفه‌ای و ۲۸ هزار نفر در شاخه کاردانش ترک تحصیل کرده‌اند. براساس آمار اعلامی وزارت آموزش‌وپرورش، نسبت هنرجو به هنرآموز در حال حاضر برابر با ۲۴ است. برای این شاخص استانداردی در سطح ملی تعریف نشده، اما مقدار آن در مورد کشورهای اتحادیه اروپا برابر با ۱۲ است. کمتر از ۱۰ درصد تربیت هنرآموزان از طریق دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی صورت می‌گیرد. حدود ۹۷ درصد آموزشگران دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای به‌صورت حق‌التدریسی فعالیت می‌کنند و وضعیت استخدامی آنها نامشخص است.
آموزش فنی‌وحرفه‌ای غیررسمی
۴۸ درصد آموزش‌های مهارتی غیررسمی توسط مراکز دولتی سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای و ۵۲ درصد نیز توسط مراکز غیردولتی ارائه می‌شود. دوره‌های مهارتی غیررسمی در حوزه صنعت، کشاورزی و فرهنگ و هنر که هزینه‌بر هستند توسط مراکز دولتی ارائه می‌شود در حالی که مراکز غیردولتی بر حوزه خدمات تمرکز کرده‌اند. تنها ۳۰ درصد از مهارت‌آموختگان پس از گذراندن دوره‌های سازمان آموزش فنی‌وحرفه‌ای به اشتغال رسیده‌اند که از این مقدار ۸۰ درصد در مشاغل مرتبط و ۲۰ درصد نیز نامرتبط با دوره آموزشی بوده است.
جایگاه بین‌المللی
ایران ۱۳ دوره در مسابقات جهانی مهارت شرکت کرده که در هیچ‌یک موفق به کسب مقام نشده و بهترین رتبه کسب شده، چهارم جهان بوده است. از نظر شاخص جهانی دانش GKI رتبه آموزش و تربیت فنی‌وحرفه‌ای ایران در سال ۲۰۲۱ در میان ۱۵۴ کشور برابر با ۵۴ به‌دست آمده و نسبت به سال ۲۰۲۰، سه رتبه بهبود یافته است.
اعتبارات آموزش و تربیت فنی‌وحرفه‌ای
در قوانین بودجه سالیانه تا سال ۱۳۹۴، در قوانین بودجه سنواتی اعتبارات آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای ذیل «فصل آموزش» آورده می‌شد؛ اما از سال ۱۳۹۵ به بعد فصل جداگانه‌ای برای «آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارت‌آموزی» در نظر گرفته شده است. مقدار اسمی اعتبارات آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای در سال‌های گذشته همواره رشد داشته است. اعتبارات آموزش فنی‌وحرفه‌ای در سال ۱۳۹۵ برابر با ۷۲۱/۴ میلیارد تومان بوده که تا سال ۱۴۰۰ به عدد ۳۶۴/۱۳ میلیارد تومان افزایش یافته و ۸/۲ برابر شده است.
سهم اعتبارات آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی از اعتبارات آموزش و پژوهش در بازه زمانی ۶ ساله اخیر از ۲۶/۹ درصد به ۰۶/۸ درصد کاهش یافته است. سهم اعتبارات آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی از کل اعتبارات فصول آموزشی (شامل آموزش‌وپرورش عمومی، آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی آموزش عالی) در سال ۱۴۰۰ نیز برابر با ۶/۸ درصد بوده است. از میان سه زیرنظام آموزشی کشور، زیرنظام آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی کمترین میزان اعتبارات آموزش و تحقیقات (کمتر از یک‌دهم) را به‌خود اختصاص داده است.
سهم اعتبارات آموزش فنی‌وحرفه‌ای از بودجه عمومی دولتی نیز در کل روند نزولی داشته و به زیر یک درصد افت کرده است. در بازه سال‌های ۱۴۰۰-۱۳۹۵ که منطبق بر دوره زمانی قانون برنامه ششم توسعه کشور است، با اینکه دولت موظف به افزایش سهم آموزش‌های مهارتی بوده، سهم اعتبارات آموزش فنی‌وحرفه‌ای از بودجه عمومی دولت از ۴۱/۱ درصد به ۹۷/۰ درصد کاهش یافته است.
ترک تحصیل هنرجویان
آخرین آمار منتشرشده از تعداد دانش‌آموزان ترک تحصیل کرده به تفکیک فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش مربوط به سال تحصیلی ۱۳۹۷-۱۳۹۶ است. شاخه کاردانش بیشترین نرخ ترک تحصیل دانش‌آموزی را در هر دو پایه دهم و یازدهم دارد. همچنین، کمترین نرخ ترک تحصیل مربوط به شاخه نظری است؛ بنابراین، نرخ ترک تحصیل در میان دانش‌آموزان هنرستانی بیشتر است. دلیل مهم آن‌هم هدایت سریع به‌سوی بازار کار می‌باشد.
نسبت هنرجو به هنرآموز
نسبت دانش‌آموز به معلم یا هنرجو به هنرآموز به‌عنوان یکی از شاخص‌های مهم کیفیت فرایند آموزش شناخته می‌شود. در وزارت آموزش‌وپرورش، شاخه‌های فنی‌وحرفه‌ای و کاردانش تا حدی زیر سایه شاخه نظری قرار دارد و آمار تفکیکی هنرآموزان در سال‌های اخیر منتشر نشده است. آخرین آمار موجود در این رابطه مربوط به سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ است. در سال تحصیلی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ نسبت هنرجو به هنرآموز به‌طور میانگین در کل کشور در شاخه فنی‌وحرفه‌ای برابر با ۱۶ و در شاخه کاردانش برابر با ۱۸ بوده است. براساس اعلام وزارت آموزش‌وپرورش، مقدار فعلی این شاخص برای کل هنرستان‌های کشور برابر با ۲۴ است که نشان‌دهنده بدتر شدن وضعیت این شاخص است.
در شاخه فنی‌وحرفه‌ای، استان‌های هرمزگان (۲۰)، تهران (۲۰)، سیستان‌وبلوچستان (۱۹) و شهرستان‌های تهران (۱۹) بالاترین نسبت هنرجو به هنرآموز را دارند. در شاخه کاردانش، بدترین وضعیت مربوط به استان‌های قم (۲۵)، بوشهر (۲۵)، هرمزگان (۲۴) و خوزستان (۲۴) بوده که به معنای تقسیم وقت محدود معلم در کلاس درس در میان تعداد بالایی دانش‌آموزان و کاهش کیفیت آموزش است.
سرانه دانش‌آموزی
در سال‌های ۹۶ تا ۱۴۰۰ سرانه دانش‌آموزی شاخه فنی‌وحرفه‌ای از شاخه نظری کمتر بوده است (در سال ۱۳۹۹ به میزان ۳ درصد) که این امر با ماهیت و میزان هزینه‌بری این آموزش‌ها تناسب ندارد.
تراکم هنرجویان در کلاس
میانگین کشوری تراکم در کلاس درس شاخه فنی‌وحرفه‌ای در دهه اخیر به‌جز سال تحصیلی ۱۳۹۶-۱۳۹۵ همواره فراتر از حداکثر مطلوب یعنی عدد ۱۸ بوده است. شاخص تراکم کلاسی برای برخی از مناطق کشور نامساعدتر نیز است؛ به‌عنوان نمونه، در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۳۹۹ این شاخص برای تهران برابر با ۳/۲۳ و برای شهرستان‌های تهران برابر با ۵/۲۴ بوده است. در شاخه کاردانش نیز با اینکه مقدار این شاخص در اغلب سال‌ها از دامنه حداکثر تجاوز نکرده، با این حال به استاندارد تعیین‌شده یعنی عدد ۱۵ کاهش پیدا نکرده است.
رتبه‌بندی‌های جهانی
مسابقه بین‌المللی مهارت از سال ۱۹۷۱ تحت نظارت و برنامه‌ریزی سازمان جهانی مهارت برگزار می‌شود. در حال حاضر تعداد ۸۳ کشور عضو این سازمان هستند. ایران برای نخستین بار در سال ۱۳۵۴ شمسی (۱۹۷۵ میلادی) در مسابقات جهانی مهارت که در کشور اسپانیا برگزار شد در هشت رشته و با هشت رقابت‌کننده شرکت کرد. ایران توانست در این مسابقات در سال ۲۰۰۷ مدال برنز، سال ۲۰۰۹ مدال نقره، سال ۲۰۱۱ مدال برنز، سال ۲۰۱۳ مدال نقره و برنز، سال ۲۰۱۵ مدال طلا و برنز، سال ۲۰۱۷ مدال برنز، سال ۲۰۱۹ نقره و برنز را کسب کند. بهترین رتبه کسب‌شده ایران در مسابقات جهانی مهارت، رتبه چهارم جهان در سال ۲۰۱۳ بوده که با سه نشان نقره، یک نشان برنز و ۹ دیپلم افتخار به‌دست آمده است. تفاوت رتبه ایران در سال‌های ۱۹۷۸ و ۲۰۰۱ نشان می‌دهد که عدم مشارکت در رویدادهای مهارتی بین‌المللی در بازه زمانی یادشده تأثیر منفی بر جایگاه مهارت‌آموزی کشور گذاشته؛ اما این عقب‌ماندگی به‌تدریج در سال‌های بعد جبران شده است.
از نظر شاخص جهانی دانش، رتبه آموزش فنی‌وحرفه‌ای ایران در سال ۲۰۲۱ برابر با ۵۴ در میان ۱۵۴ کشور جهان بوده که نسبت به سال ۲۰۲۰ سه پله بهبود پیدا کرده است.
آسیب‌شناسی و راهکارهای پیشنهادی؛
پایین بودن منابع مالی آموزش فنی، حرفه‌ای و مهارتی
کمبود نیروی انسانی آموزشی
نبود شاخص‌های مدون و داده‌های کافی برای ارزیابی آموزش و تربیت فنی‌وحرفه‌ای
پایین بودن مشارکت بخش خصوصی در طراحی و ارائه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای
پایین بودن نرخ اشتغال و ارتباط شغلی مهارت‌آموختگان
کمبود فضاهای آموزشی و تجهیزات کارگاهی و به‌روز نبودن آنها
غلبه قوانین و مقررات دانشگاه‌های غیرمهارتی بر فعالیت دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای
افزایش منابع مالی از محل اعتبارات دولتی و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی
راهکارها
ارتقای جایگاه و منزلت آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی
ساماندهی تربیت نیروی انسانی
ایجاد نظام تولید و انتشار آمار و اطلاعات آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و مهارتی
افزایش مشارکت بخش خصوصی در طراحی و ارائه آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای
ایجاد واحدهای مشاوره شغلی در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش فنی‌وحرفه‌ای
ارتقا و روزآمدسازی فضاهای آموزشی و تجهیزات کارگاهی
ارزیابی و روزآمدسازی رشته‌ها و برنامه‌های درسی
تدوین آئین‌نامه به‌کارگیری و ارتقای ویژه اعضای هیئت علمی دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای
کد خبر 5658116منبع: مهر
کلیدواژه: مرکز پژوهشهای مجلس لایحه بودجه مهارت آموزی فنی حرفه ای شهرداری تهران آلودگی هوا هلال احمر جمهوری اسلامی ایران شورای شهر تهران مدیریت شهری شرکت کنترل کیفیت هوای تهران اغتشاشات ایران تصادفات رانندگی قوه قضاییه سازمان نوسازی شهر تهران شورای عالی استان ها هفته پژوهش علی اصغر شالبافیان مترو اعتبارات آموزش فنی وحرفه ای سال تحصیلی ۱۴۰۰ ۱۳۹۹ سهم اعتبارات آموزش فنی قانون برنامه ششم توسعه فنی وحرفه ای و کاردانش آموزش های فنی وحرفه ای شاخه فنی وحرفه ای وزارت آموزش وپرورش حرفه ای و مهارتی شاخه کاردانش دوره دوم متوسطه فنی وحرفه ای فنی وحرفه ای حرفه ای و مهارت وزارت آموزش ایران در سال دانش آموزان جهانی مهارت سال ۱۴۰۰ حرفه ای برابر با ۵ ترک تحصیل شاخه نظری آموزش ها رشته ها ۵ درصد ۸ درصد ۰ درصد
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.mehrnews.com دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «مهر» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۶۳۸۷۴۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
مسابقات ورزشی جام شهدای مهارت در البرز پایان یافت
به گزارش خبرنگار مهر، آئین اختتامیه مسابقات ورزشی جام شهدای مهارت کارکنان سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای کشور ویژه بانوان در پنج رشته و ویژه آقایان در ۶ رشته به میزبانی اداره کل آموزش فنی و حرفه‌ای استان البرز ظهر پنج شنبه در مرکز تربیت مربی کرج برگزار شد.
بهزاد غفاری، مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان البرز در این مراسم عنوان کرد: ۳۶۰ نفر از کارکنان سازمان فنی و حرفه‌ای سراسر کشور در ۶ رشته فوتسال، والیبال، شنا، دارت، شطرنج و تنیس روی میز با یکدیگر به رقابت پرداختند.
وی با اشاره به اینکه این مسابقات از ۴ تا ۶ اردیبهشت ویژه بانوان و ۱۱ تا ۱۳ اردیبهشت ماه ویژه آقایان برگزار شد، شناسایی و کشف استعدادهای برتر ورزشی را از مزایای چنین مسابقاتی دانست و افزود: این مسابقات فرصتی مناسب برای توسعه و گسترش فرهنگ تعالی ورزش در سطح کشور است.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان البرز با بیان اینکه دو نفر البرزی در رشته دارت ویژه آقایان در این رویداد ورزشی شرکت کرده‌اند، تصریح کرد: البرز برای اولین بار میزبان این مسابقات است.
غفاری با اشاره به هزینه‌های بالای باشگاه‌های ورزشی، از مسؤولان درخواست کرد تا امکانات ورزشی بیشتری با هزینه کم یا رایگان در اختیار کارمندان این اداره‌کل قرار دهند تا بتوان هم سلامت کارکنان را ارتقا داد و هم در مسابقات کشوری به موفقیت‌های چشمگیرتری دست یافت.
وی با بیان اینکه تعداد بانوان شرکت کننده در این جام ۱۳۰ نفر بوده است، اظهار کرد: ۱۲ نفر در رشته شنا و رشته شطرنج، دارت و تنیس روی میز هر یک ۶ نفر به طور جداگانه و هفت تیم والیبال در این مسابقات به رقابت پرداختند.
مدیرکل آموزش فنی و حرفه‌ای استان البرز تعداد آقایان شرکت کننده در این جام را ۲۳۰ نفر اعلام کرد و ادامه داد: ۱۵ نفر شنا و شطرنج، دارت و تنیس روی میز هر یک ۶ نفر به طور جداگانه و هشت تیم والیبال و هشت تیم فوتسال در این جام به رقابت پرداختند.
غفاری تاکید کرد: مسابقات ورزشی جام شهدای مهارت، سالانه با هدف افزایش توان جسمانی و روحیه کارکنان به دستور سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای برگزار می‌شود.
کد خبر 6095249
تصاویر پدر ساواکی مهران غفوریان